Л.Н. ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ. ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР ЖӘНЕ ТЕХНОЛОГИЯЛАР СЕРИЯСЫ

Термоблоктардан жасалған қаңқалы ғимараттардың сыртқы қабырғаларының ішкі бетінде конденсаттың түзілуіне тексеру

М.М. Махмудов — 2025-06-30

Мақала қаңқалы ғимараттардың сыртқы қабырғалық толтырмалары ретінде термоблоктарды қолдану арқылы олардың энергия үнемділігін арттыру мәселесіне арналған. Термоблоктар — жылу оқшаулау қасиеттері жоғары, экологиялық қауіпсіз, ұзақ мерзімді және монтаждауға ыңғайлы заманауи қабырғалық материал. Жұмыста ұсақ түйіршікті бетон мен базальтты жылу оқшаулағыш плиталар негізінде жасалған термоблоктардың конструкциялары қарастырылған. Олардың жылу қорғау сипаттамалары, беріктігі және ғимараттың жалпы энергия тиімділігіне әсері талданады. Қоршаушы құрылымдар арқылы жылу шығынын азайту мәселесіне ерекше назар аударылған, бұл жылыту шығындарын едәуір қысқартуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, құрылымдардың жылу қорғау саласындағы құрылыс нормалары мен стандарттарына сәйкестігі қарастырылған. Алынған нәтижелер әртүрлі мақсаттағы энергия үнемдейтін ғимараттарды жобалау мен салуда, сондай-ақ оңтайлы құрылымдық шешімдерді таңдауда қолданылуы мүмкін.

Төмен орбиталық ұшақтар үшін орман өрттерін бақылауға арналған жоғары жылдамдықты деректерді шифрлау және геоақпараттық жүйе

М.А. Бақыт — 2025-06-30

Мақалада орман өрттерін бақылау және болжау міндеттерін шешу кезінде төмен орбиталық ұшу аппараттарынан (ТОҰА) алынған деректердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселесі қарастырылады. Зерттеудің өзектілігі ТОҰА-нан алынған Жерді қашықтықтан зондтау (ЖҚЗ) деректерінің ұлғаюына және оларды жедел өңдеу және рұқсатсыз кіруден қорғау қажеттілігіне байланысты. ТОҰА-ның шектеулі есептеу ресурстарына бейімделген жылдам әрекет ететін деректерді шифрлау жүйесін әзірлеуді және ЖҚЗ деректерін талдау және түсіндіру үшін геоақпараттық жүйені (ГАЖ) құруды қамтитын кешенді тәсіл ұсынылады. ГАЖ өртті автоматты түрде анықтауға, өрттің таралу динамикасын модельдеуге және зақымдану аймағын бағалауға мүмкіндік беретін аэроғарыштық суреттерді интеллектуалды өңдеу модульдерімен жабдықталған. Деректерді беру мен өңдеудің барлық кезеңдерінде құпиялылық пен тұтастықты қамтамасыз ету үшін шифрлау жүйесін ГАЖ-мен біріктіруге ерекше назар аударылады. Мақалада ұсынылған шешімдерді эксперименттік тексеру нәтижелері, олардың тиімділігі мен орман өрттерін бақылау үшін практикалық маңыздылығы көрсетілген.

Цемент өндірісінің қазіргі даму тенденциялары

Б. Амиралиев — 2025-06-30

Портландцементті Клинкерді аз энергияны қажет ететін, ресурстарды үнемдейтін технологияларды қолдану арқылы алу мүмкіндігі қарастырылған. Оңтүстік Қазақстан зауыттарында портландцементті Клинкерді аз энергияны қажет ететін алу үшін ірі тоннажды өнеркәсіп қалдықтарының химиялық және минералогиялық құрамы белгіленді. Құрамында темірі бар жетіспейтін түзету қоспасын мырыш кендерін илеу клинкерімен алмастыру мүмкіндігі көрсетілген. Сонымен қатар, шикізат шихтасының құрамындағы клинкер бірнеше тапсырмаларды орындайды: бұл безді түзету қоспасы, клинкер түзілу процестерінің минерализаторы ретінде жұмыс істейді, шихтаға көмір енгізеді және табиғи отын шығынын азайтуға мүмкіндік береді. Бұл Клинкерді жағу үшін инжекторлық отын шығынын азайтуға және атмосфераға СО₂ шығарындыларын азайтуға көмектеседі. Ачисай металлургиялық зауытының мырыш кендерін илеу клинкерімен, фосфор қожымен, Ленгер шахталарының көмір өндіру қалдықтарымен және натрий фторидімен әзірленген аз энергияны қажет ететін ресурс үнемдейтін шикізат қоспаларынан өнеркәсіп қалдықтары негізінде портландцемент клинкерін алу мүмкіндігі белгіленді. Клинкер құрамдас бөлігінің үлесін 10-15% - ға төмендете отырып, композициялық цементтер алу үшін Бетпақдала кен орнының күйдірілген тақтатас қоспаларын қолдану және өнеркәсіптің ірі тонналық қалдықтарын кәдеге жарату қоршаған ортаның ластануын азайтуға және өңірдегі экологиялық жағдайды жақсартуға мүмкіндік береді.

Арболит бетон композиттерінің физикалық-механикалық сипаттамаларын сұйық күкіртпен терең сіңіру арқылы жақсарту

Б.Р. Исакулов — 2025-06-30

Мақалада балқытылған сұйық күкірттің кеуекті арболит-бетон композиттерінің физикалық-механикалық қасиеттеріне әсері қаралады. Арболит-бетон композиттерін дайындау үшін көлемі 10-нан 40 мм дейінгі кеуекті жүгері собықтары пайдаланылды. Зерттеу нәтижелерін салыстыру үшін біз сондай-ақ 10-нан 20 мм-ге дейінгі көлемдегі жаңғақтың ұсақталған қабығын алып тастадық. Зерттеу жүргізу үшін арболит бетон үлгілерін ерітілген сұйық күкіртпен толық сіңіру әдісі қабылданған. Сіңдіру материалы ретінде күкірт - Қазақстандағы мұнай өндіру қалдықтары пайдаланылды. Зерттеу нәтижелері бойынша арболит-бетон композиттерінің құрамында целлюлозды-органикалық толтырғыштардың болуының ұлғаюымен сіңдіру ұзақтығына байланысты жеңіл бетонның қысылу беріктігі мен орташа тығыздығының едәуір ұлғаюы байқалады. Сіңірілген арболит-бетон үлгілерінің физикалық-механикалық қасиеттері мен коррозиялық төзімділігі өте жоғары екені анықталды және бұл деректер олардың жер асты және инженерлік құрылыстарда пайдалану үшін ұсынылуы мүмкін екенін көрсетеді.

СББ станоктарында сұр шойынды өңдеу: мәселелер, математикалық модельдеу

Т.М. Бузауова — 2025-06-30

Мақалада сандық бағдарламамен басқарылатын (СББ) токарь станогында сұр шойын СШ20 әзірленген бөлшекті механикалық өңдеу, беттің кедір-бұдырлығы, микроқұрылымындағы өзгерістеру ерекшеліктері ескерілген кешенді зерттеу жүргізілген. Зерттеу барысында механикалық өңделген беттің кедір-бұдырлығы (Ra), Виккерс бойынша қаттылығы және сұр шойынның құрамындағы графиттік қосындылар сипаттары өлшенді. Жүргізілген зерттеулер кесу жылдамдығы 3000 об/мин болғанда өңделген бетте цементитті ақ аймақтың қалыптасатының және қаттылықтың 261,5 НВ жоғарылайтынын көрсетті. Ал төмен жылдамдықта өңделген беттерде графиттің айтарлықтай өзгеруі байқалмайды, яғни ферритті-перлитті құрылымы сақталған. Регрессиялық сараптаманы қолдана отырып жүргізілген математикалық моделдеу беттің кедір-бұдырлығы мен қаттылығына әсер ететін маңызды тенологиялық факторларды анықтады. Тұрғызылған математикалық модель өңдеу режимдеріне байланысты беттің кедір-бұдырлығын болжауға және өңдеудің технологиялық үрдісін тиімділеуге мүмкіндік береді. Алынған нәтижелер жоғары қаттылықпен және тозуға төзімді беттерді әзірлеу үшін сұр шойынды өңдеу кезінде материалдың микроқұрылымы мен қасиеттерін мақсатты басқару мүмкіндігін көрсетеді. Бұл әсіресе қарқынды үйкеліс және жоғары жүктеме жағдайында жұмыс істейтін айналу денесі тәрізді (біліктер) бөлшектерді әзірлеу үшін өзекті. Жұмыста ұсынылған әдістемелер термиялық өңдеу шығындарын азайтуға және дайын өнімнің сапасын жақсартуға мүмкіндік береді.

Механикалық өңдеу кезінде беттердің кернеулі-деформацияланған күйін зерттеу

Д.С. Мырзалиев — 2025-06-30

Материалдарды өңдеу-бұл әр түрлі кернеулер мен деформациялар пайда болатын, өңделетін бөліктердіңбеттерінің кернеулі деформацияланған күйіне (КДК) айтарлықтай әсер ететін күрделі процесс болып табылады. Бұл жұмыста SolidWorks бағдарламасының көмегімен механикалық өңдеу нәтижесінде алынған беттердіңкернеулі деформацияланған күйі (КДК) зерттеледі. SolidWorks бағдарламасындағы модельдеу кесу тереңдігі, кесужылдамдығы және құралдың өнімділігі сияқты факторлардың әсерін ескеруге мүмкіндік береді. Зерттеудің негізгімақсаты болат, алюминий және титан сияқты материалдардың бетіндегі кернеулер мен деформациялардыңтаралуын талдау болып табылады. Соңғы элементтер әдісі (СЭӘ) арқылы маңызды аймақтарды болжауға жәнеөңдеу сапасын жақсартуға мүмкіндік беретін бірқатар деректер алынды. Осы мақаланы жазу барысындаSolidWorks бағдарламасын пайдалану технологиялық процестерді оңтайландыруға айтарлықтай мүмкіндіктербереді. Алынған мәліметтер мен жүргізілген зерттеулердің нәтижелері негізінде өңделген беттердің сапасынжақсарту және өнімнің өнімділігін арттыру үшін кернеулі деформацияланған күйді бақылаудың бірнеше әдістеріұсынылды. Мақалада алынған нәтижелер механикалық өңдеудің технологиялық процестерін оңтайландыру үшінсоңғы элементтер әдісінің тиімділігін растайды.

Қазақстан Республикасында электр жүктерін пайдалану мүмкіндіктері

О.В. Гармаш — 2025-06-30

Бұл зерттеуде Қазақстан Республикасында электр жүк тасығыштарды пайдалану мүмкіндігі қарастырылады. Бұл тақырыптың өзектілігі электромобильдерге деген қызығушылықтың және көліктің экологиялылығының едәуір өсуі жүк автомобильдері үшін баламалы энергия көздерін іздеу қажеттілігін тудырады. Электр жүк тасығыштар Қазақстанда бензинмен немесе дизельмен жұмыс істейтін дәстүрлі жүк көліктерін. Электр жүк тасығыштардың басты артықшылығы төмен пайдалану шығындарында және атмосфераға зиянды заттар шығарындыларының болмауында, бұл ауа сапасын жақсартады және қалалардың экологиялық тұрақтылығына ықпал етеді. Аталған зерттеудің мәні Қазақстанда электр жүк тасығыштарды енгізу аспектілері, сондай-ақ зарядтау инфрақұрылымы, логистика проблемалары және мемлекеттік қолдау мүмкіндіктері болып табылады. Осы зерттеудің мақсаты Қазақстан Республикасында электр жүк тасығыштарды пайдалану мүмкіндігін анықтау болды. Осы мақсатқа қол жеткізу үшін көлік компанияларының қызметіне талдау жүргізілді, сондай-ақ жүк көлігіне іштен жану қозғалтқышы және электр қозғалтқышы бар салыстырмалы талдау жүргізілді. Логикалық және құрылымдық талдаулар осы зерттеудің әдіснамалық негізіне айналды. Жұмыс барысында жалпы теориялық, статистикалық, ғылыми деректерге негізделген жүйелік-құрылымдық талдау пайдаланылды. Алынған нәтижелер бойынша электр жүк тасығыштарды пайдалану көлiк компаниялары үшiн де, қоршаған орта үшiн де тиiмдi, бiрақ жеткiлiксiз дамыған көлiк инфрақұрылымы экологиялық көлiктi пайдалануды тежейдi деген қорытынды жасауға болады.

Астана қаласының қала құрылысын дамыту моделі ХХ ғасырдың бірінші жартысында

А.М. Мулдагалиева — 2025-06-30

Бұл мақалада халықты қоныстандырудың желілік жүйесін қалыптастыруға, кеңес дәуіріндегі қалаларда осы тұжырымдаманың тарихи дамуы мен қолданылуына ретроспективті талдау келтірілген, ол кейіннен қазіргі заманғы елді мекендердің қала құрылысы аспектілеріне әсер етті. Жұмыста негізгі көлік дәліздері бойында, ірі өндірістік кәсіпорындардың жанында халықты қоныстандырудың негізгі үрдістері, сондай-ақ олардың қала құрылысы құрылымдарының ерекшеліктеріне әсері қаралды. Испан инженері Артуро Сориа-и-Мата мен Вальтер Гропиус әзірлеген желілік қоныстардың негізге алынатын тұжырымдамалары, сондай-ақ Кеңес Одағындағы социалистік қалалардың іске асырылуы зерттелді. Магнитогорск сияқты қалалардың мысалдарын зерделеу және оларды «жаңа қоныстандыру» моделі шеңберінде дамыту Астана қаласының жоспарлау тұжырымдамасына қатысты өзгерістерді, әлеуметтік-экономикалық жағдайлардың өзгеруін көрсете отырып, желілік құрылымнан неғұрлым кешенді құрылымға көшуді талдауға және зерттеуге мүмкіндік берді. Пікірталас салдарынан мақалада халықтың шектеулі орналасуына, өндірістік қуаттар мен саяси шешімдерге тәуелділігіне, сондай-ақ қазіргі заманғы қалалық шындықтарда икемді құралдарды қалыптастыру қажеттілігіне назар аудара отырып, халықтың желілік орналасуының оң да, теріс де аспектілері анықталды. Қалыптастырылған қоныстандырудың желілік жүйесі Астана қаласының қала құрылысын дамытудың негізіне айналды және қазіргі заманғы контексте бейімдеу және трансформациялау қажеттілігімен бірге елді мекеннің бірінші бас жоспарында көрініс тапты.

Жайлы өмір сүру ортасының архитектурасын қалыптастырудың заманауи принциптері

А.Т. Алибаев — 2025-06-30

Мақала архитектуралық ортаның жеке адамдардың да, жалпы қоғамның да психологиялық және эмоционалдық жағдайына әсерін зерттеуге арналған. Өмір сапасының төмендеуіне және әлеуметтік шиеленістің өсуіне әкелетін жаппай бір типті құрылыстың жағымсыз салдары қарастырылады. Мақалада әртүрлі архитектуралық стильдердің қоршаған кеңістікті қабылдауға әсер ету механизмдері, соның ішінде олардың көңіл-күйге, мінез-құлыққа және тіпті физикалық әл-ауқатқа әсері ашылады. Эмоционалды климатты жақсартуға, стресс деңгейін төмендетуге және әлеуметтік келісімді арттыруға ықпал ететін қалалық ортадағы жасыл кеңістіктер мен саябақтардың маңыздылығына ерекше назар аударылады. Сондай-ақ, кеңістікті қабылдауды "бағдарламалайтын" және адамдарда белгілі бір эмоционалды және мінез-құлық реакцияларын тудыруы мүмкін архитектурадағы түстің, жарықтың, пішіндердің және композициялық параметрлердің рөлі талқыланады. Мақалада қала құрылысының адамдарға әсері туралы белгілі сәулетшілер мен ғалымдардың зерттеулері талданады. Қалалық ортаны жобалау кезінде психологиялық аспектілердің әсерін ескеру және функционалды міндеттерді жүзеге асыратын, эстетикалық тартымдылықты қажетті жайлылық деңгейімен бейнелейтін, сол арқылы халықтың өмір сүру сапасын жақсартатын қолданыстағы қалалық кеңістіктерді талдау қажеттілігі атап өтіледі. Адамдардың өмір сүру сапасы мен психоэмоционалды жағдайын жақсартатын үйлесімді кеңістіктер құруға бағытталған қоршаған ортаны жобалау әдістемесі талданады.

Таспалы шөмішті элеваторларының қолданыстағы конструкцияларына шолу

Қ.Қ. Қуанышбекова — 2025-06-30

Қазіргі уақытта шөмішті элеваторлар әртүрлі салаларда цемент, жер, құм, шымтезек, көмір, астық, ұн, химиялықматериалдар және басқа да ұсақ, шаң тәрізді және кесек материалдар, сондай - ақ зиянды, қауіпті, сусымалы жүктердітігінен тасымалдау үшін кеңінен қолданылады. Бұл құрылғыларға қойылатын негізгі талаптардың бірі - олардың жоғарысенімділігі, тасымалдау тиімділігі, қоршаған ортаны зиянды материалдардан, шаңнан қорғау. Шөмішті элеваторларсусымалы жүктердерді жылжыту үшін әртүрлі салалар бойынша кеңінен қолданылатын көліктік және технологиялықжүйелердің маңызды элементі болып табылады. Бұл мақалада осы саладағы отандық және алыс шетелдік жетекшіғалымдарының еңбектері мен зерттеулері қарастырылған. Отандық ұйымдар пайдаланатын таспалы шөміштіэлеваторларының қолданыстағы конструкциялары қаралды және әртүрлі ақпараттық көздерден (ғылыми мақалалар, авторефераттар және басқа да еңбектерден) жиналған шөмішті элеваторларының негізгі элементтері ұсынылды, олардыңпрактикалық қолданудағы артықшылықтары мен кемшіліктері талданды. Тораптардың істен шығуы бойынша жүйеленгеншөмішті элеваторларының негізгі ақаулары, сондай-ақ оларды шешу жолдары анықталды.

Көгалдандыру және ландшафтық құрылыс машиналарының жұмыс бөліктерін жөнелту және оларды тез ауыстыруды қамтамасыз ету

Д.М. Мамбетов — 2025-06-30

Мақалада ауысымдық жұмыс жабдықтарын қоса алғанда, қалалық коммуналдық қызметтердің машиналарын диспетчерлеу, объектілердің маусымдылығын, технологиялық реттілігін, көлемі мен қашықтығын ескере отырып жұмыстарды жоспарлау зерттеледі. Машиналардың модульдік дизайны және модульаралық бекітпелер жабдықты нақты тапсырмаларға бейімдей отырып, жабдықтың тез және қауіпсіз өзгеруін қамтамасыз етеді. Жедел басқаруды автоматтандыру, әсіресе машиналарды модульдік ұйымдастыруда, әртүрлі мәселелерді тиімді шешуге мүмкіндік береді. Жабдықтар мен персоналды басқаруды қоса алғанда, диспетчерлеудің негізгі бағыттары анықталды, сондай-ақ өндірістік процестерді оңтайландыру үшін жедел басқарудың заманауи жүйелері қарастырылды. Диспетчерлеуге арналған бағдарламалық жасақтаманы таңдау критерийлері ұсынылған, сонымен қатар ұсынылған шешімдерді енгізу тиімділігі туралы нақты мәліметтер келтірілген. Зерттеудің ғылыми жаңалығы-орындалатын міндеттердің маусымдылығы мен әртүрлілігін ескеретін коммуналдық қызметтер кәсіпорындары үшін бейімделген басқару алгоритмдерін әзірлеу.

Сериялық, параллель және гибридті манипуляторларға шолу: функционалдық мүмкіндіктері мен шектеулері

А.Қ. Мустафа — 2025-06-30

Бұл мақалада манипуляторлардың конструктивтік ерекшеліктерін, еркіндік дәрежелерін және кинематикалық сипаттамаларын зерттеу қарастырылады. Манипуляторлар өндіріс, медицина, машина жасау және робототехника салаларында кеңінен қолданылатын маңызды құрылғылар болып табылады. Қазіргі өндірістік процестерде автоматтандыру тиімділікті арттырудың, адам еңбегін жеңілдетудің және шығындарды азайтудың басты факторы болып табылады. Алайда, технологиялардың қарқынды дамуына қарамастан, қолайлы манипуляторды таңдау күрделі міндет болып табылады. Манипуляторды таңдау көптеген факторларға, соның ішінде конструкцияның қаттылығына, еркіндік дәрежелерінің санына, жүк көтергіштігіне және жұмыс аймағына тәуелді. Зерттеудің негізгі мақсаты – сериялық, параллель және гибридті манипуляторлардың құрылымдық айырмашылықтарын салыстыру, олардың функционалдық мүмкіндіктері мен шектеулерін талдау, сондай-ақ таңдау критерийлерін жүйелеу. Жұмыс барысында жүйелі шолу әдісі қолданылып, ғылыми әдебиеттер, рецензияланған мақалалар және өндірушілердің техникалық құжаттары негізінде деректер жинақталады. Грюблер формуласы арқылы манипуляторлардың еркіндік дәрежелері есептеліп, олардың қозғалыс мүмкіндіктері мен кинематикалық параметрлері бағаланды.

Бұл зерттеу манипуляторлардың кинематикалық сипаттамаларын жетілдіруге, олардың нақты өндірістік жағдайларға бейімделуін жақсартуға және таңдау әдістерін жүйелеуге үлес қосады. Жұмыстың практикалық маңызы – өндірісте, медицинада және робототехникада.

Алматының шағын тұрғын аудандарындағы сәндік қасбеттердің семиотикасы

И.И. Остапенко — 2025-06-30

Бұл зерттеу жұмысы тұрғын үйлердің сәулетін қалалық кеңістіктегі таңбалық жүйе ретінде қарастыра отырып, оның мағыналық құрылымын семиотикалық тұрғыдан талдауға арналған. Зерттеудің мақсаты – Алматы қаласының тұрғын аудандарындағы үйлердің фасадтарындағы сәндік элементтердің (мәдени, жергілікті және ұжымдық) сәйкестік пен қалалық жадыны қалыптастырудағы рөлін анықтау. Жұмыс аймақтық мысал – Алматы қаласы негізінде сәулет семиотикасын терең түсінуге жол ашады және құрылыс нысандарын сәйкестік пен тарихи жадының тасымалдаушысы ретінде сақтаудың ғылыми және практикалық маңызын дәлелдейді. Зерттеу әдістемесі – сәндік элементтерді мәдени-тарихи контексте иконикалық, индекстік және символдық таңбалар ретінде қарастыратын семиотикалық талдауға негізделген. Алматыда 1960–1980 жылдары салынған үйлерге тән орнамент түрлері анықталып, олардың дәуір мен мәдениетке байланысты көпқабатты мағыналары ашылды. Орнамент тұрғындардың сәйкестік сезімін қалыптастыру мен қалалық жадыны сақтау ісінде маңызды рөл атқаратыны дәлелденді. Бұл зерттеу Алматы қаласының сәулетіне семиотикалық тәсілді қолданудың маңыздылығын көрсетіп, кеңестік кезеңдегі типтік құрылыс декорының мәдени кодтар мен мағыналардың тасымалдаушысы ретіндегі рөлін ашады. Практикалық нәтижелер орнаментті мұра мен сәйкестік элементі ретінде сақтау қажеттігін негіздеп, сәулетшілер мен қала құрылысын жоспарлаушылар үшін пайдалы бола алады.

Қашықтықтан зондтау арқылы су тасқынының динамикалық өзгерістерін бақылау және талдау

Д.М. Киргизбаева — 2025-06-30

Қашықтықтан зондтау (ҚЗ) әдісі қазіргі таңда табиғи апаттардың, соның ішінде су тасқыны секілді күрделі жәнежылдам өзгеретін құбылыстардың динамикасын бақылауда кеңінен қолданылатын заманауи әрі тиімдітехнологиялардың бірі болып отыр. Бұл әдіс жер үстіндегі өзгерістерді әртүрлі спектралды диапазонда, кеңістіктік және уақыттық өлшемде бақылай отырып, табиғи және антропогендік факторлардың қоршаған ортағаәсерін нақты әрі кешенді түрде бағалауға мүмкіндік береді. ҚЗ деректері арқылы мамандар су тасқынының дамубарысын картаға түсіріп, апаттың әсерін болжау мен бағалау жұмыстарын жүйелі жүргізе алады. Зерттеубарысында Landsat 8 жерсерігінен алынған мультиспектралды түсірістер негізінде Құлсары қаласы аумағындағысу айдындарының динамикасы зерттелді. Аталған жерсерік арқылы алынған деректерді өңдеу нәтижесіндезерттелген аймақтағы су айнасының көлемі мен пішінінің уақыт бойынша өзгерістері талданды. Бұл өзгерістер, әсіресе көктемгі және күзгі мезгілдерде, жауын-шашын мен қардың еруіне байланысты күрт байқалады. Қашықтықтан зондтау технологиясы – су тасқыны секілді кең ауқымды, тез өзгеретін табиғи құбылыстардыбақылау мен бағалаудың сенімді және ғылыми негізделген әдісі болып келеді.

Жоғары температурада жұмыс істейтін көлік техникасының көлік техникасының гидравликалық жетегінің салқындату жүйесінің жұмыс тиімділігін жоғарылату

C.Р. Турсынбекова — 2025-06-30

Бұл мақалада колошникті өңдеуге арналған машинаның құрылымдық ерекшеліктері қаралады, сондай-ақ ауамен, сұйықтықпен салқындатуды және R134a салқындату агентін пайдалануды үйлестіретін гидравликалық жетекті салқындатудың құрамдастырылған жүйесі ұсынылады. Басты назар қолданыстағы салқындату жүйелерін талдауға, жаңа құрылымды әзірлеуге және оның тиімділігін бағалауға аударылды. Ұсынылған салқындату жүйесі жабдықтың сенімділігі мен ұзақ мерзімін арттыруға, энергия шығындарын азайтуға және экологиялық көрсеткіштерді жақсартуға бағытталған. Зерттеу металлургияда колошникті өңдеуге арналған машинаның гидравликалық жетегінің салқындату жүйесін әзірлеуге және оңтайландыруға арналған. Тақырыптың өзектілігі металлургия өндірісіне жоғары температуралар мен қарқынды жүктемелер жағдайында жабдық жұмысының тиімділігі мен сенімділігін арттыру қажеттілігіне негізделген.

Аккерман шарттарына негізделген мобильді роботты басқару алгоритмдерін әзірлеу

А.К. Тулешов — 2025-06-30

Бұл жұмыс қозғалыстың дифференциалдық теңдеулеріне және Аккерман шарттарына негізделген мобильді роботты басқару жүйесін қарастырады. Зерттеудің негізгі мақсаты роботтың айналу бұрышы мен сызықтық жылдамдығын басқара отырып, берілген мақсатты нүктеге тиімді жылжу мүмкіндігін беретін алгоритмді жасау болып табылады. Жұмыс роботтың кеңістікте жүруіне мүмкіндік беретін нысанаға дейінгі қашықтықты және айналу бұрышын есептеу үшін қажетті формулаларды анықтаудан басталады. Содан кейін мақсатты нүктеге дейінгі қашықтыққа негізделген дөңгелектің мен жылдамдық есептеулерін басқару әдістері сипатталады. Бірқалыпты және қауіпсіз қозғалысты қамтамасыз ету үшін әрбір уақыт қадамында робот күйін (координаталар мен бағдарларды) жаңартып отыратын итеративті контроллер жасалады. Жұмыстың маңызды бөлігі Matplotlib кітапханасының көмегімен робот траекториясының графикалық визуализациясын қоса алғанда, Python бағдарлама коды түріндегі алгоритмді жүзеге асыру болып табылады. Осылайша, жұмыс логистика, ауыл шаруашылығы және ғылыми зерттеулер сияқты әртүрлі салаларда автономды роботтарды жасау үшін пайдалы болуы мүмкін практикалық қолдануда бақылаудың теориялық аспектілерін іске асыруды көрсетеді. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, ұсынылған тәсіл роботқа тиімді маневр жасауға және қоршаған ортадағы өзгерістерге бейімделуге мүмкіндік береді, қозғалыстың жоғары дәлдігін және тапсырмаларды орындау кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз етеді.

Автомобильдерді техникалық қызмет көрсету және жөндеу үшін қосалқы бөлшектерге қажеттілікті болжау және оңтайландыру

М.Б. Батырбек — 2025-06-30

Автотранспорт құралдарын уақытылы және тиімді жөндеу жұмыстарын қамтамасыз ету үшін төтенше инженерлік жабдықтар апаттық жөндеу стратегияларын жүзеге асыруда маңызды рөл атқарады. Алайда, осы жабдықтарды пайдалану кезінде кездейсоқ ақаулар туындауы мүмкін, бұл оның үздіксіз жұмысын қамтамасыз ету үшін техникалық қызмет көрсету мен қосалқы бөлшектер қорының тиімді басқару стратегияларын әзірлеуді талап етеді. Сонымен қатар, жөндеу өтініштерінің шұғылдылығы айтарлықтай өзгеруі мүмкін, бұл олардың қызмет көрсету тәртібіне әсер етеді. Қазіргі зерттеулер көбінесе шұғылдық дәрежесінің және өтініштердің басымдылығының жөндеу процесіне әсерін ескермейді. Осы олқылықтарды жою мақсатында, бұл жұмыста автокөлікті жөндеу кезінде қолданылатын төтенше инженерлік жабдықтар үшін техникалық қызмет көрсету мен қосалқы бөлшектер қорын басқару стратегияларының басымдықтарды ескере отырып, бірлескен оңтайландыру моделі ұсынылады. Модель екі түрлі жөндеу жылдамдығы бар екі жабдық түрін қамтиды: біреуі

шұғыл өтініштерді жедел қанағаттандыруды, ал екіншісі — қалыпты қызмет көрсетуді қамтамасыз етеді. Жүйенің сенімділік ықтималдық көрсеткіштерін алу үшін Марков процессін енгізу әдісі қолданылады. Жүйенің қолжетімділігін максималдау мақсатында жөндеу инженерлерінің саны мен қосалқы бөлшектер қорын басқару стратегиясы тармақтар мен шекаралар әдісі арқылы оңтайландырылады. Практикалық мысалдар ұсынылған модель мен әдістердің автокөлікті жөндеу жағдайларында тиімділігін растайды.

Сәулет ескерткіштерін қорғау үшін резеңке топырақты қолдана отырып геотехникалық сейсмикалық оқшаулаудың инновациялық шешімдері

С.Е. Ниетбай — 2025-06-30

Мақалада сәулеттік ескерткіштерді сейсмикалық әсерлерден қорғау мақсатында геотехникалық сейсмооқшаулау әдістерін қолданудың шешімдері қарастырылады. Бұл тәсілдің артықшылықтарына ерекше назар аударылған, атап айтқанда тарихи ғимараттардың конструкциялық тұтастығын сақтау және олардың түпнұсқалығын жоғалтпау, конструкциялық жүйеге араласуды барынша азайту, сондай-ақ қолданылатын материалдардың ұзақ мерзімді тұрақтылығы. Сейсмооқшаулау бойынша негізгі әдістер мен технологиялар талданған, соның ішінде оқшаулаушы қабаттарды, демпферлік элементтерді, амортизациялық жүйелер мен іргетас төсеніштерін орнату тәсілдері. Тарихи- сәулеттік маңызы бар нысандарда сейсмооқшаулау технологияларын сәтті қолдану мысалдары келтірілген. Сейсмикалық белсенділігі жоғары өңірлерде мәдени мұраны сақтау үшін заманауи технологиялық шешімдердің маңыздылығы ерекше атап өтіледі.
Зерттеудің мақсаты – геотехникалық сейсмооқшаулаудың сәулеттік мұраны сақтаудағы тиімді құрал ретінде қолдану мүмкіндігін көрсету. Эксперименттік зерттеу нәтижелері

көрсеткендей, оқшаулаушы қабат ретінде топырақ пен резеңке үгіндісінен тұратын композициялық материалды (грунторезина) пайдалану сейсмикалық тербелістердің амплитудасын айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде ғимараттардың тұрақтылығы мен пайдалану сенімділігін арттырады. Геотехникалық сейсмооқшаулау сейсмикалық тұрақты құрылыс саласындағы болашағы зор бағыт ретінде қарастырылады және техникалық, геологиялық және экономикалық факторларды ескеретін кешенді көзқарасты талап етеді.