Ортағасырлық Қазақстандағы мұсылмандық оқу орындардың сәулеттік кеңістіктерінің ұйымдастырылуы

Аңдатпа

Мақала ортағасыр кезеңдеріндегі Қазақстан медреселерінің қалыптасу мәселелерін зерттеуге арналған. Ежелгі медреселердің қала құрылымындағы және одан тыс жерлердегі басымдылығы қарастырылады.
Зерттеу барысында медреселерді жобалау тәсілдері, сәулеттік жоспарлауды қалыптастыру мәселелері, функционалды және композициялық шешімдер зерттеледі.
Түркітілдес мемлекеттердің мұрасы болып табылатын бұл объектілердің стратегиялық маңыздылығының өзектілігін ескере отырып, мақаланың зерттеу мақсатын, яғни кеңістіктерді ұйымдастырудың композициялық әдістеріне әсер еткен факторлардың негізгі топтарын анықтауына әкелді.
Осы мақсатқа сүйене отырып, қарастырылған мұрағаттық материалдар зерттеудің негізгі міндеттерін анықтауға мүмкіндік берді:
– медресенің исламдық білім берудің негізгі құрылымы ретіндегі рөлін ашу;
– пішіндеу процесіне әсер ететін факторларды талдау;
– сәулеттік жоспарлау ұйымының ерекшеліктерін анықтау.
Ұсынылған әдістеме өнер туындысы болып табылатын оқу орындары сәулеттік композициясының философиялық мәнін ашуға мүмкіндік береді. Зерттеу объектілерінің қала құрылымындағы ерекшеліктері мен сәулеттік-көркемдік сипаттамалары медреселерді жобалау тәсілдерін іздестіру негізінде сипатталған. Жобалау тәсілдерін іздестіру негізінде зерттеу нысандарының қала құрылысы ерекшеліктері, сәулет-көркемдік сипаттары сипатталып, ислам дінінің дүниетанымдық көзқарастары мен түркі дәстүрлерінің рухани және сәулеттік байланысы ашылады.
Нәтижесінде, медреселерді жобалаудағы негізгі принцип анықталды. Бұл принцип олардың қала құраушы объектілері болып табылатынын көрсетеді. Кейіннен ортағасырлық кезеңдегі қазақтың дәстүрлі сәулет өнерінің негізгі принциптерін одан әрі анықтауға мүмкіндік берді.
Зерттеу барысында ғимарат параметрлерінің дифференциациялану процесі мен қарастырылатын объектілердің ғарыштық жоспарлау құрылымының өзгеруі талданды. Нәтижесінде, осы өзгерістерге әсер еткен факторлар тобы анықталды.
Қазақстанның оңтүстік, батыс және орталық өңірлерінің табиғи-климаттық жағдайында ғимараттың қолайлы ауаны кондиционерлеу жүйесін ұйымдастырудың оңтайлы сәулеттік әдістері мен инженерлік шешімдері анықталды, бұл оқу орындарының қалыптасуына айтарлықтай әсер етті.